Rozbudowa Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie

Budowa nowego dwupoziomowego budynku o powierzchni 1049 m2 planowo powinna rozpocząć się w czerwcu tego roku. Projekt dostosowany został do nietypowego ukształtowania terenu, główna część Muzeum znajdować będzie się pod ziemią. Budowa nowego skrzydła będzie możliwa dzięki dofinansowaniu z Samorządu Województwa Wielkopolskiego. 

Nowe dwupoziomowe skrzydło zostanie usytuowane na terenie łąki trawiastej oddzielającej budynek Muzeum (baraku) od terenu byłego Obozu Karno-Śledczego w Żabikowie. Przed budynkiem, w miejscu, w którym teraz jest wydeptana w trawie ścieżka, powstanie chodnik łączący oba budynki  – stary i nowy. Powierzchnia nowego skrzydła wynosić będzie 1049 m2, a zatem znacznie więcej niż powierzchnia obecnego budynku Muzeum (506 m2). Ponadto zostanie zmodernizowany i powiększony parking.

Projekt budowy nowego skrzydła dostosowany został do nietypowego ukształtowania terenu. Najważniejsza część budynku znajdzie się pod ziemią w podpiwniczeniu, druga kondygnacja zaplanowana została na planie parteru. Front Muzeum zostanie zwrócony w stronę autostrady. „Kilka lat temu wprowadziliśmy takie ustawienie i będziemy je kontynuowali, ponieważ autostrada jest częścią obozu, świadkiem wydarzeń. Niestety, ekrany akustyczne zakłóciły „krajobraz pamięci”, zabrały nam cząstkę historii, która na stałe wpisuje się w martyrologię obozów pracy przymusowej dla Żydów” – zauważa Dyrektor Muzeum dr Anna Ziółkowska.

W nowej przestrzeni znajdą się: biblioteka stacjonarna z czytelnią, archiwum, sala wystaw czasowych i sala audiowizualna. W obiekcie będzie można prowadzić zajęcia edukacyjne dla uczniów szkół różnego szczebla nauczania i studentów, jak również organizować konferencje naukowe i spotkania poświęcone tematyce z zakresu działalności Muzeum. „W bibliotece posiadamy 10 tysięcy książek oraz kilka tysięcy eksponatów, materiałów pomocniczych, skanów zdjęć oraz dokumentów, relacje świadków wydarzeń mamy zapisane na nośnikach – wszystkie te zasoby wymagają szczególnych warunków przechowywania (pod względem temperatury i wilgotności powietrza). Przyjeżdżają do nas na wystawy czasowe eksponaty z różnych muzeów z Polski i z zagranicy. Musimy o nie szczególnie zadbać. Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie zostało założone stosunkowo późno, bo w 1979 roku, wiele przedmiotów użyteczności, dokumentów, pamiątek zostało zniszczonych, spalonych przez Niemców, dlatego te eksponaty, które posiadamy są niezwykle cenne, a poszukiwania nowych trudne. Chętnie korzystamy z możliwości kserowania i skanowania oryginalnych dokumentów czy fotografii” – podsumowuje pani dyrektor.

Inwestycja „Rozbudowa Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie” zaplanowana jest na lata 2024 i 2025. Obecnie (w maju) jest ona na etapie przetargu i wyboru wykonawcy, którego wkrótce poznamy.

W 2024 roku Samorząd Województwa Wielkopolskiego przyznał Muzeum także dofinansowanie do zakupu samochodu osobowo-towarowego, na modernizację systemu CCTV w budynku głównym Muzeum oraz na wymianę okien w zabytkowej jego części czyli w baraku.

Odrobina historii

Więzienie Policji Bezpieczeństwa i Wychowawczy Obóz Pracy w Żabikowie był kontynuacją katowni gestapo fortu VII w Poznaniu. Obóz żabikowski podzielony był na dwa sektory karny i śledczy. Osadzano w nim Polaków z Kraju Warty – osoby aresztowane przez gestapo pod zarzutem wrogiej działalności wobec Trzeciej Rzeszy lub za niepodporządkowanie się obowiązującemu przymusowi pracy.  Obóz został założony wiosną 1943 roku na terenie byłej cegielni, zajmując powierzchnię ok. 3,75 ha. Więźniów koszarowano od 100 do 400 osób w drewnianych barakach z ograniczonym dostępem do latryn. Nieodłącznym elementem życia obozowego był nieustanny głód, brutalność, których doświadczali więźniowie ze strony niemieckich strażników wykorzystujących infrastrukturę obozu do zadawania tortur.

Do czasów współczesnych zachowały się jedynie nieliczne elementy infrastruktury obozowej. Na terenie Miejsca Pamięci można oglądać zachowane fundamenty budynków obozowych. Na takim zachowanym fundamencie willi komendanta obozu postawiono budynek administracyjny Muzeum Martyrologicznego w Luboniu.

Z Dyrektor Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie rozmawiała Beata Spychała