Wspomnienie ks. Stefana Patryasa – w 100. rocznicę urodzin

Czwartego sierpnia 2022 r. przypada 100. rocznica urodzin wieloletniego księdza proboszcza parafii pw. św. Jana Bosko w Luboniu. Przypomnijmy postać tego zasłużonego dla Miasta Luboń kapłana.

Urodził się 4.08.1922 r. we wsi Kaniew, powiat Krotoszyn, gmina Koźmin Wielkopolski w rodzinie rolniczej Marcina i Julianny Patryasów. Miał brata i cztery siostry. Jak wspominał w wywiadzie przeprowadzonym dla „Wieści Lubońskich” z okazji jubileuszu 50-lecia kapłaństwa, opublikowanym w marcu 2000 r., dom rodziny był pierwszym miejscem formacji ku kapłaństwu, poza tym posługa ministrancka w parafii Wszystkich Świętych we wsi Wielowieś przy księdzu Franciszku Szukalskim (1878-1956), a także lektura, jak mawiał ks. Stefan – niedocenianego przez historyków „Przewodnika Katolickiego”. Nauki pobierał w Gimnazjum im. Hugona Kołłątaja w Krotoszynie w latach 1936-1939. Niestety wybuch wojny uniemożliwił mu zdobycie matury w tej cenionej, o patriotycznych tradycjach szkole. Wrócił więc do rodziców i pracował na roli. Po ukończeniu w 1941 r. krótkiego kursu z zakresu gospodarki mlecznej został wysłany do Witonii – wsi w województwie łódzkim, powiecie łęczyckim, gmina Witonia, gdzie prowadził kontrolę mleka produkowanego w 22 majątkach oraz księgi hodowlane krów. W 1943 r. przeniesiony został ok. 20 km na południowy-wschód do miejscowości Piątek (znanej m.in. z ofensywy wojsk polskich przeciwko niemieckiemu najeźdźcy w pierwszej fazie słynnej Bitwy nad Bzurą w 1939 r.). Po roku wysłano go do mleczarni w Kutnie, gdzie pracował do końca wojny. Okres okupacji i doświadczenia życiowe wzmocniły jeszcze jego powołanie do kapłaństwa. Dwa dni po zdaniu 10 lipca 1945 r. matury w Krotoszynie, 23-letni Stefan zgłosił się do Seminarium Duchownego w Gnieźnie. Tu w latach 1945-1947 studiował filozofię, a następnie w Poznaniu teologię. Wspominał z okresu poznańskich studiów, jak podczas spaceru, w przerwie zajęć seminaryjnych był świadkiem zawalenia się północnej ściany nawy głównej w katedrze poznańskiej, którą nadmiernie osłabiono, w związku z przebudową ze stylu barokowego na gotycki. Odbudowa katedry spowodowała też, że święcenia kapłańskie odbyły się w farze poznańskiej 19 lutego 1950 roku. Dokonywał ich przed świtem, o godz. 6 rano abp Walenty Dymek. Neoprezbiter Stefan Patryas skierowany został też do pomocy w szkolnictwie. Najpierw do Grodziska Wielkopolskiego – kościoła farnego pw. św. Jadwigi Śląskiej, gdzie w latach 1950-1960, oprócz obowiązków wikariusza, był prefektem (katechetą). Następnie w okresie 1960-1969 posługiwał w parafii Wszystkich Świętych w Poznaniu przy ul. Grobli, gdzie pełnił rolę duszpasterza akademickiego. W latach 1969-1974 był wikariuszem w parafii pw. św. Jana Kantego przy ul. Grunwaldzkiej w Poznaniu. Władze PRL-u stopniowo ograniczyły i zniosły najpierw naukę religii w szkołach podstawowych, następnie w średnich. Zamknięto też duszpasterstwo akademickie. Ks. bp Franciszek Jedwabski (1895-1975) wakat proboszcza w Luboniu lub w Poznaniu w parafii pw. św. Anny przy ul. Matejki zaproponował dojrzałemu już wikariuszowi Stefanowi Patryasowi, który wybrał parafię św. Jana Bosko w Luboniu. 1 marca 1974 r. objął po zmarłym w listopadzie 1973 r. ks. Teodorze Nogali funkcję czwartego proboszcza. Nowego gospodarza lubońskiej parafii przyjęli wówczas księża wikariusze: Jerzy Żurawski (1940-1994) i Ignacy Rapior (1937-2017). Ksiądz Kanonik Stefan Patryas niespełna ćwierć wieku (ponad 23 lata) od marca 1974 do sierpnia 1997 r. pełnił tu posługę proboszcza. W 1996 r. został mianowany Kanonikiem Honorowym Kapituły Kolegiaty w Poznaniu pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i Marii Magdaleny. Przez wiele lat oddawał się posłudze moderatora wspólnot oazowych „Światło-Życie”. W 1983 roku jako pierwszy otrzymał funkcję krajowego moderatora „Domowego Kościoła”, którą pełnił do 1989 r., a w latach 70. XX w. był moderatorem oaz studenckich. Współpracował z Sługą Bożym ks. Franciszkiem Blachnickim (1921-1987) w budowaniu „Żywego Kościoła”. W przeddzień swoich 75. urodzin odwołany na emeryturę. Zamieszkał w Domu Księży Emerytów (DKE) w Poznaniu, przy ul. Sędziwoja 47.

Za jego kadencji gruntownie zmieniono wystrój wnętrza kościoła w Luboniu z ołtarzem głównym – dzieło artysty rzeźbiarza Eugeniusza Olechowskiego (1947-2006) i polichromiami w nawie głównej – dzieło Bronisława Matycha (1920-1981). W ołtarzu nawy południowej zainstalowano w 1988 r. obraz Miłosierdzia Bożego. Ks. Stefan zadbał też o kamienny nagrobek projektu architekta Henryka Marcinkowskiego (1923-2007), postawiony dla pierwszego proboszcza tej świątyni, zamordowanego przez komunistę w lutym 1938 roku podczas niedzielnej dziecięcej Mszy św., którego grób znajduje się przy kościele. Po przemianach ustrojowych w 1989 r. wzmógł się w parafii kult męczennika za wiarę – proboszcza i budowniczego świątyni w Luboniu – ks. Stanisława Streicha, jego proces beatyfikacyjny jest obecnie na tzw. etapie rzymskim (końcowym). Za sukces duszpasterski uważał m.in. powstanie przy parafii prężnie działającej grupy synodalnej. Ks. Patryas wspierał lokalne działania obywatelskie podejmowane w okresie przemian ustrojowych w latach 1989-1990. W podziękowaniu za jego wkład w dokonania dla społeczności lokalnej, władze Lubonia podczas Sesji Rady Miasta 19.04.2001 r. przyznały ks. Stefanowi Patryasowi medal „Zasłużony dla Miasta Luboń”. 19 lutego 2010 r. w Domu Księży Emerytów odbyły się uroczystości 60-lecia kapłaństwa ks. Stefana Patryasa, na które wybrała się spora grupa parafian z Lubonia z ks. proboszczem Karolem Biniasiem oraz rodziną jubilata. Ks. Stefan Patryas zmarł rok później 16 kwietnia 2011 r. w wieku 88 lat, był najdłużej żyjącym księdzem wyświęcanym w archidiecezji poznańskiej z rocznika 1950. Został pochowany, zgodnie ze swoją wolą, na terenie lubońskiej parafii, na cmentarzu komunalnym w Luboniu, przy ul. Armii Poznań, na honorowym miejscu – naprzeciw wejścia do kaplicy cmentarnej.

Piotr Ruszkowski

Repozytorium Historyczne Miasta Luboń