„Zużyj i zgładź”

W Muzeum Martyrologicznym w Żabikowie ukazała się pierwsza publikacja oparta na relacji byłego więźnia tzw. obozu autostradowego Reichsautobahn Poggenburg, jednego z wielu obozów pracy przymusowej dla Żydów jakie funkcjonowały w latach 1941-1943 w tzw. Kraju Warty. Autorem relacji jest Elhanan Sombek, który w wieku 16 lat trafił z rodzinnego Wielunia do obozu pracy w Żabikowie (niem. Poggenburg), gdzie zatrudniony był przy ciężkich robotach ziemnych, natomiast autorką książki jest Paulina Matuszewska – adiunkt żabikowskiego muzeum.

„Publikacja „Zużyj i zgładź” powstała na podstawie rękopisu wspomnień byłego więźnia obozu pracy przymusowej dla Żydów, który zlokalizowany był w Żabikowie – Elhanana Sombka. Dzięki kwerendzie przeprowadzonej w wirtualnych zasobach archiwum Yad Vashem mogłam poszerzyć swoją wiedzę na temat biografii Elhanana. Zgromadzone materiały umożliwiły mi także przygotowanie tej niewielkiej publikacji. Jest to jednak pierwsza publikacja (nie licząc nielicznej literatury wspomnieniowej, głównie w języku angielskim), która ukazuje tragiczną historię jednego człowieka, więźnia obozu autostradowego. By nadać kontekst historii Sombka w książce znalazły się również informacje dot. sytuacji ludności żydowskiej w Kraju Warty. Misją Muzeum jest edukacja oraz dbanie o pamięć o ofiarach totalitaryzmów, a w szczególności nazizmu, mam nadzieję, że ta publikacja przyczyni się do tego i każdy kto po nią sięgnie poszerzy swoją wiedzę na temat lokalnej historii Żabikowa i Lubonia” – powiedziała autorka książki – Paulina Matuszewska – edukatorka, adiunkt w Muzeum Martyrologicznym w Żabikowie, która w 2017 r. ukończyła studia na Wydziale Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na specjalności archiwistyka. Ukończyła również studia podyplomowe „Totalitaryzm-nazizm-Holocaust” organizowane przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau. Pani Paulina interesuje się kulturą i historią Żydów polskich, w szczególności zagadnieniem Holocaustu.

„Zużyj i zgładź” to cytat zaczerpnięty ze wspomnień Elhanana Sombka, będących świadectwem zagłady ukazującym brutalną politykę III Rzeszy wobec żydowskich robotników przymusowych, którzy mieli zostać eksterminowani poprzez pracę. Publikacja przedstawia historię człowieka, który jako jedyny ze swojej rodziny przeżył getto, obozy pracy, obozy koncentracyjne Auschwitz, Mauthausen i dopiero po 40 latach od tych wydarzeń postanowił przyjechać z Izraela do Polski i opowiedzieć o swoich przeżyciach.

Życiorys Elhanana Sombka został uzupełniony przez niezwykle ciekawe materiały: obszerną relację pozostawioną przez jego samego w Instytucie Yad Vashem w Jerozolimie, a także informacje pozyskane od jego dzieci i wnuczki, mieszkających w Izraelu.

Całość została opatrzona komentarzem historycznym począwszy od sytuacji Żydów w Kraju Warty po likwidację obozów pracy przymusowej dla Żydów i wiążącą się z tym deportacją więźniów do obozu Auschwitz-Birkenau.

Warto dodać, że publikacja została wydana w wersji polsko-angielskiej, dzięki czemu temat zagłady poprzez pracę trafi do szerszego grona odbiorców. Można ją kupić w siedzibie Muzeum przy ul. Niezłomnych 2 w Luboniu lub poprzez kontakt mailowy: muzeum@zabikowo.eu

Paweł Wolniewicz