Tłusty czwartek, czyli wszystko o pączkach

Tłusty czwartek (przypadający w tym roku 27 lutego), to jedno z najbardziej wyczekiwanych świąt w polskim kalendarzu kulinarnym. To dzień, kiedy bez wyrzutów sumienia zajadamy się pączkami, faworkami i innymi słodkimi przysmakami. Skąd jednak wzięła się ta tradycja? Poznajmy historię i ciekawostki dotyczące tego smakowitego dnia.

Trochę historii

Korzenie tłustego czwartku sięgają czasów pogańskich. W przeszłości był on świętem końca zimy i początkiem przygotowań do wiosny. Ludzie organizowali wówczas uczty, na których dominowały tłuste potrawy, w tym mięso. Tradycja chrześcijańska zaadaptowała ten zwyczaj, związany z ostatnim czwartkiem przed Wielkim Postem – czasem wyrzeczeń i postu. Pączki, jakie znamy dzisiaj, różnią się jednak znacznie od tych znanych w średniowieczu, nadziewanych mięsem lub słoniną, co dziś brzmi dla nas raczej odrzucająco… Dopiero w XVI wieku zaczęto nadziewać je konfiturami i smażyć na gęsim smalcu, co nadało im bardziej deserowy charakter. Wyglądały one jednak dalej troszkę inaczej, niektóre w środku miały ukryty mały orzeszek lub migdał. Ten, kto trafił na taki szczęśliwy pączek, miał cieszyć się dostatkiem, szczęściem i powodzeniem.

W małopolsce tłusty czwartek obchodzono w szczególny sposób, nazywając go „combrowym czwartkiem”. Legenda głosi, że nazwa pochodzi od krakowskiego burmistrza o nazwisku Comber, urzędującego w XVII wieku, który był rzekomo surowym i niesprawiedliwym człowiekiem, szczególnie wobec kobiet handlujących na rynku. Przypisywano mu wiele krzywd, a popularne było powiedzenie: „Pan Bóg wysoko, król daleko, kto nas obroni przed Combrem?”. Miał on umrzeć właśnie w tłusty czwartek, co przekupki upamiętniały hucznymi obchodami. W rocznicę jego śmierci organizowały zabawy, podczas których zatrzymywały mężczyzn, zmuszając ich do tańca lub oddania okrycia wierzchniego, co symbolicznie miało im rekompensować doznane krzywdy.

Polskie pączki

W Polsce tłusty czwartek to czas, kiedy wypieka się i zjada niezliczone ilości pączków. Mówi się, że kto w tłusty czwartek nie zje ani jednego pączka, temu przez resztę roku nie będzie się wiodło. Współczesne pączki nadziewane są różnymi smakami – najczęściej marmoladą, różą, budyniem lub czekoladą, a ich powierzchnię zdobi lukier, cukier puder albo skórka pomarańczowa. Polacy kochają tłusty czwartek i możliwość folgowania sobie w kwestii dbania o linię i liczenia kalorii. W tym dniu zjadamy szacunkowo około 100 milionów pączków, co oznacza, że średnio na jedną osobę przypadają 2,5 sztuki!

Pączkowe ciekawostki:

1. Średnia kaloryczność pączka wynosi od 250 do 400 kalorii. Za najlżejsze uważa się te z nadzieniem różanym, posypane delikatnie cukrem pudrem. Spalenie jednego pączka wymaga około 30 minut biegania, 75 minut sprzątania lub czterech godzin snu.
2. Rekord największego pączka na świecie ustanowiono w 2004 r. w Stanach Zjednoczonych. Miał on 0,5 metra grubości, średnicę 1,83 metra i ważył prawie 394 kilogramy, co zapewniło mu miejsce w Księdze Rekordów Guinnessa.
3. Najbliższym odpowiednikiem tłustego czwartku za granicą jest francuski Mardi Gras. Podobnie jak w Polsce, spożywa się wtedy dużą ilość słodkości, w tym pączki. Francuskie święto przypada jednak na wtorek, bezpośrednio przed Środą Popielcową.
4. W Wielkiej Brytanii zamiast tłustego czwartku obchodzi się Pancake Tuesday, czyli „Naleśnikowy Wtorek”, który wypada przed Wielkim Postem. Tego dnia Brytyjczycy jedzą naleśniki z różnymi dodatkami – zarówno słodkimi, jak i słonymi. Organizowane są również wyścigi z patelniami.
5. Amerykańskie pączki, znane jako donuts, mają kształt pierścienia z dziurką w środku. Zazwyczaj są lukrowane lub posypane orzechami czy kolorową posypką, lecz nie zawierają nadzienia.

Czy pączki są aż tak niezdrowe?

Choć pączki są pyszną przyjemnością, niestety nie należą do najzdrowszych przekąsek. Są smażone na głębokim tłuszczu, co sprawia, że są bogate w kalorie i tłuszcze nasycone. Nadmierne spożywanie pączków może przyczyniać się do wzrostu wagi i problemów z sercem. Jednak jedzenie ich okazjonalnie, zwłaszcza w tłusty czwartek, nie powinno być powodem do zmartwień.

Tłusty czwartek to radosna tradycja, która łączy ludzi przy słodkich przysmakach. Choć pączki nie należą do najzdrowszych, ich symboliczne znaczenie i smak sprawiają, że ten dzień jest wyjątkowy. Smacznego tłustego czwartku!

Małgorzata Wojsz

Źródła: portal chillizet.pl, strona internetowa Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie